ויקיפדיה

אייזיק מאיר דיק

משכיל וסופר יהודי ליטאי שכתב ביידיש ובעברית
(הופנה מהדף א"מ דיק)

אייזיק מאיר דִיק, אָמָ"ד (באנגלית: Isaac Mayer Dick;‏ 1807 – 1893) היה משכיל וסופר יהודי-ליטאי, שכתב ביידיש ובעברית.

אייזיק מאיר דיק
Isaac Mayer Dick
לידה 1807
וילנה, האימפריה הרוסית עריכת הנתון בוויקינתונים
פטירה 24 בינואר 1893 (בגיל 86 בערך)
וילנה, האימפריה הרוסית עריכת הנתון בוויקינתונים
מדינה האימפריה הרוסית עריכת הנתון בוויקינתונים
שפות היצירה עברית, יידיש עריכת הנתון בוויקינתונים
לעריכה בוויקינתונים שמשמש מקור לחלק מהמידע בתבנית

ביוגרפיה

עריכה

דיק נולד בווילנה, העביר בה את רוב ימיו ואף נפטר בה.[1] היה מעין פולקלוריסט משכילי או היסטוריון עממי, שתיאר בסיפוריו אירועים ופרשיות רבים מחיי היהודים בפולין ובעיקר בליטא.[2] סיפוריו מלאי הומור ומתארים את סביבת העיירה היהודית הטיפוסית.

"הבהלה אשר הייתה בעיר ההרס בשנת תקצ"ה" הוא סיפור סאטירי המתאר את נישואי הבהלה בעיירה נייסוויז' שבפלך וילנה, לאחר השמועה על אודות הצו אשר יצא בשנת תקצ"ה (1835), ואשר אסר נישואים מוקדמים בקרב יהודים (שמונה־עשרה לנער ושש־עשרה לנערה). הסיפור התפרסם בשנת 1867 בכתב העת "המליץ". עוד בין יצירותיו: עיבוד הספר "אוהל הדוד תום".

כתביו

עריכה
רשימת ספריו המלאה
* המתעלף, אדער, דער שיינטויטע: איינע ... געשיכטע וואס עס הט זיך גטראפן מיט ... ר' אהרן הייפלער פון פרנקפורט: דיא גשיכטע שטייט דארטן פארשריבן אין פנקס פון חברה קדישא, אונד ציצונד האבן מיר דס געדרוקט אין אונר יודשן לשון ... / נעתק ונאסף על ידי י' שפירא. ווארשא, דפוס לעבענזאן, תרט"ו, 1855 (24 עמ')
  • הניסיון, אדער, דיא פראבע: איינע ... געשיכטע וואס עס הט זיך גטראפן ... אין דער צייט איז דיא מלכה פון שבא איז גיווען אין ירושלים ... דיזע געשיכטע האבין מיר מעתיק גיווען פון דעם ספר <שבת בלאט>.', ווילנא, דפוס ראם, תרט"ז, 1856
  • די שמאיע דער גוט יום טוב ביטטער: ... איינע ... שיינע בעשרייבונג ... ;1860, ווארשא : Тип. А. Бомберга
  • מחנה מול מחנה: כולל בקרבו מספר...ימי פור ילדותי השקול בד בבד את תהלוכת ימינו פה בערבות החיים (תיאור הליכות הנעורים בפורים), ווארשא, שנת תרכ"א, 1861, (51 דפים), דפוס A. BEMERG
  • ספר קורות ירושלי : ... טרעפענונגען פון דיא שטאט ירושלים ... אלע זאכען וואס האט גיפאסירט אין ירושלים ..., תרכ"ג, 1862, ווילנא, דפוס י"ר ראם
  • ...ערצייהלונג מיטדי צוויא אונ זיבעציג זקנים וואש דער כהן גדול...האט גשיקט...קין מצרים...מעתיק צו זיין די תורה אויף לשון אני... / מיר האבין עס אייבער זעצטאין אידוש, ווילנא, דרוך ראזענקראץ, תרכ"ד, 1863
  • ספר הגאון בעל המחבר תוספות יום טוב.. די לעבענס גישיכטע פון דיזען גאון און דער נס וואש גאט האט אים גיטאן, דפוס א"י דווארזעק, ווילנא, 1864
  • סיפורי מעשיות - מעשה צדקה: אין דעם ספר ווערט דער ציילט וויא איינער האט אפ גיגעבין דיא קליידער מיט דעם נדן פון זיין טאכטער צו אפרעמדע כלה ...דיק, איזיק מאיר , תרכ"ד, 1864, ווארשא : Drukarni J. Lebensohna
  • דער פרוש פון בערדיטשוב: דאס איז איינע ווינדער שיינע געשיכטע ..., דפוס פ. לבנסון, ווארשה, 1864 (26 עמ')
  • ספרי מהגאון בעל המחבר תוספות יום טוב : ... די לעבענס גישיכטע פון דיזען גאון אונ דער נס וואש גאט האט אים גיטאן ..., 1864, ווילנא : דפוס א"י דווארזעך
  • די טרייטעל : דער קליינשטעטעלדיקער נגיד : איינע וואהרע בעגעבענהייט / מאת אמ"ד [=אייזיק מאיר דיק] ... תרל"ג-1872, ווילנא : ראם
  • ספורי ירושלים : דא ווערט בעשריבען וויא יוחנן האט מלחמה געהאלטען מיט די רומים.דיק, איזיק מאיר, 1814-1893; תרע"א, ווארשא : מ' קנאסטער
  • דער פרוש פון בערדיטשוב : דאס איז איינע ווינדער שיינע געשיכטע ...,דיק, איזיק מאיר, 1864, WARSZAWA : דפוס P. LEBENSON
  • איינע ווינדערליכע געשיכטע פון דעם גרויסען רויבער יוחנן ההגרי ...דיק, איזיק מאיר (רישיון הצנזורה 1874), ווארשא : Тип. Д.Д. Зысберга
  • אין שיינע פרעגר תחנה : דיא הייליגע תחנה פון נייאן זיא אויש גיטראכט (קבץ תחנות, כרך ג', מספר 30), ווילנא, דפוס ראם, תרכ"ח, 1867
  • דיא נאכט פון ט'ו כסליו : איינע שרעקליכע גישיכטע וואס עס וואר אין דער ... שמאדט אילון ... אין ... מוריא אין דעם יאר תקל"א ..., תרכ"ח, 1867, ווילנא. : Тип. Фина и Розенкранца.
  • ביליצענדע וויצען : אדער, לאכפילען. אונד דאס זיינען קליינע דימנטענע אונד געשליפענע ערצייהלונגען ..., דפוס אברהם יצחק דווארזעץ, תרכ"ז, 1867 (32 עמ')
  • דיא ריינדליכע ברידער : אליעזר אונד נפתלי, דיא קינדער פון צדוק הכהן וואס וואר א כהן גדול אין דעם משכן פון שילה..., ווילנא ראם, תרכ"ח, 1867
  • איין שיינע תחנה פון שלש עשרה מדות : וואש מען זאגט ווען מען דיא ספרי תורות אויש נעמט אום ראש השנה אונ יום כפור : איין תחנה פון שופר בלאזין, אויך דער סדר פון תקיעות, אויך דער סדר תשליך, אויך אנדערע תחנות וואש מען זאגט פון ראש השנה ויום כפור ביז הושענא רבה, אויך סדר עבודה, אויך איין תחנה ... נאך נעילה. [קבץ תחנות ; כרך ג, מס' 31 ], תרכ"ח, ווילנא, דפוס י"ר ראם.
  • איין נייע תחינה פון ראש חודש אלול , ווילנא דפוס י"ר ראם, תרכ"ט, 1868.
  • דיא ליידיגע ווינצונגען : ... איינע שרעקליכע אונ צוגלייך איינע לעכערליכע ... געשיכטע ..., תרכ"ט, 1868, ווילנא : דפוס פין, רוזנקראנץ
  • דיא אונגליקליכע ליעבע : אדאר, מלכה אונד הדסה, פון אמ"ד, דפוס ראם, תרכ"ט, 1868
  • זפרונה : והוא ספור נחמד מהשערוריה אשר נהייתה זה שלשים וחמש שנה בבית הכנסת אשר בעיר הקטנה "זפרונה" בליל שמחת תורה / ובתוכם אז גם אנכי , הכותב י'א'מ'ד' [=יצחק איזק מאיר דיק] ..., דפוס א"י דווארזעץ, ווילנא, תרכ"ט, 1868.
  • דער סיום התורה : ... איינע וואהרע געשיכטע וואש עש האט זיך גיטראפין אין דער שטאט אליק, אין דיא צייטין אלס דער גאון ר' דוד דער ט"ז וואר דארטין איין רב ... אויך ... עטוואס באשריבין פון דעם גאון ר' יחזקאל לאנדא. דיק, איזיק מאיר, תרכ"ט-1868, ווילנא, דפוס יסף ראם.
  • דיא כלה פון מאראקא, אדער, דיא פיינדליכע ברידער : ... איינע גישיכטע ..., תרכ"ח, 1868, ווילנא : דפוס יוסף ראובן ראם.
  • דער אונגעבעטענע גאסט, ווילנא, דפוס ראם, 1871 (47 עמ')
  • זיבען דינסט מיידכען, ווילנא, ראם, תרל"ג, 1872 (84 עמ')
  • איינע פערדרייענעס, ווילנא, מו"ל לא ידוע, תרל"ג, 1872.
  • דער הויז לעהרער, דפוס האלמנה והאחים ראם, ווילנא, 1872 ( 48 עמ')
  • איינע רייזע אין אפרקע, ווילנא, האלמנה והאחים ראם, תרל"ג, 1872, 48 עמ'.
  • גער אפעקון : איינע וואהרע בעגעבענהייט, דפוס ראם, ווילנא, תרל"ג, 1872 (63 עמ')
  • די אורחים אין דוראצעסאק / מאת אמ"ד. דיק, איזיק מאיר, תרל"ב, 1872, ווילנא : דפוס האלמנה והאחים ראם.
  • דער לעבדיגער מת : איינע קרישטע אונד סאטירישע געשיכטען נאך דעם דייטשען געפאסט פון י"פה אר"ז, וילנא, דפוס ג. דבורזטס, תרל"ד, 1873.
  • דער שדכן, ווילנא, תרל"ד, 1873.
  • דער פינדלינג, אדער דאס געפונענע קינד, מו"ל לא ידוע, תרל"ה, 1874, וילנא.
  • ספורי מוסר : אדער, מוראלישע ערציילונגען, ווילנא, ראם, תרל"ה, 1874.
  • דיא איידעלע ראכע : שאדער, די נקמה, ווילנא, ראם, תרל"ה, 1874 (44 עמ')
  • דיא קאוונער בריקע : אונד צער צו זאק צוויא קליינע ערצייהלונגען, ווילנא, ראם, תרל"ה, 1874.
  • אלטע אידישע זאגען אדער, - ספורים מאת אמ"ד, ווילנא, ראם, תרל"ו, 1875.
  • תהלים עם מצודת דוד : ומצודת ציון ועם המתורגמן והוא העתקה חדשה בלשון אשכנז המדוברת בין העברים אשר בארצנו הנקראת עברי טייטש ..., ווילנא, האלמנה והאחים ראם,תרל"ו (52 דף).
  • דער הירקאו : דער וועלט בעקאנטער רויבער הויפטמאן פון פראנקרייך, ווילנר, ראם, תרל"ז, 1876.
  • די אלטע ליבע ראסטאט ניכט, ווילנא, ראם, תרל"ו, 1875 (79 עמ')
  • יהודית דיא צווייטע : דאס איז איינע ערצייהלונג פון איינער אידישעס מיידכען וואס האט גיהייסען יהודית וואס האט געצייגט אזו פיל מוט אנטקעגען איינעם הויפט מאן פון איינער רויבער באנדע ...,דיק, איזיק מאיר, תרל"ה ,1875, ווילנא : דפוס ראם.
  • דער פארטעפיאניסט : איינע וואהרע ערצייהלונג...פאר אונזערע...יוגענד, ווילנא, ראם, תרל"ח, 1877 (88 עמ')
  • עווגעניע : אדער, דיא געהיימניסע פון דעם פראנצויזישען הויף / דיזע ערציילונג איז גיווארין פערפאסט פון איינם דייטשין פערפאסער <נ"ס ליואוו> ... ; איבערזעצט אין יודיש דייטש <זארגאן> אויס רוסיש ... פערקירצט אבער אויך גוט געווירצט ... על ידי א"מ דיק, ווילנא, דפוס ראם, תרל"ח, 1877.
  • מסכת עניות מן תלמוד רש עלמא : עם פירוש רשי"ה ותוס' נמצאת בעיר גוזל עיר מלאה עניים ואביונים. ונסדרת על ידי הקבצן ראש הדלפנים רב עני הגדול. ונתוספו בה תוספות חדושים והגהות מהנהו זקני הבטלנים אשר בלו כל ימיהם בדקדוק עניות ..., מוציא לאור לא ידוע, ווילנא, 1878.
  • קארטוכע : ... איינע ווארע ערצייהלונג פון דעם וועלט בעקאנטען ... הויפטמאן פון איינער גרויסען רויבער באנדע אין פראנקרייך, אין די צייטען פון דעם לודוויג דעם פופצעהנטען ... / מאת אמ"ד.דיק, ;תרל"ט - 1878, ווילנא : האלמנה והאחים ראם.
  • ר' שמאיע דער גוט יום טוב ביטער / ... מאת א"מ דיק, ווילנא, דפוס י"ל מ"ץ, תרמ"ז (48 עמ')
  • שוד ורצח : דער רויב און מארד : א גישיכטע, ווילנא, קאצענעלנבאון, 1880
  • די אנטלאפענע טאכטער : דאס איז איינע ... געשיכטע וואס עס האט זיך געטראפען מיט דער טאכטער פון גרויסען גביר ר' דניאל אקאסטע פון אמשטארדאם ...,דיק, איזיק מאיר, 1814-1893;, תרמ"ב, 1881, ווארשא : מארגענשטערן.
  • דיא אלטע מאד, ווילנא, מו"ל לא ידוע, תרמ"ז, 1886.
  • ר' שמאיע דער גוט יום טוב ביטער, ווילנא דפוס י"ל מ"ץ, תרמ"ז, 1886 (48 עמ')
  • דאס גרויסע געהיימניס, דפוס ראם, ווילנא, תרמ"ז, 1886.
  • חייציקעל אליין : איינע שיינע אונ וואהרע געשיכטא ... וויא אזו עלטערין זאלין זייערע קינדער ערציהען ..., ווינא, דפוס ראם, תרמ"ז, 1886.
  • צעהן דררייערלאך : דאס זייען זאכען, וואס מען מוז צוא דרייא מאל לאכען..., וילנא, דפוס רומא, תרמ"ז, 1886 (28 עמ')
  • מוטער אונ טאכטער : איין דאפעל ראמאן אונ דאצוא איז צוגעגעבין אם ענדע וויטצע איבער וויטצע, / פערפאסט פאן אמ"ד. תרמ"ח-1887, דפוס האלמנה והאחים ראם, ווילנא.
  • ספר הדרת זקנים, או, כבוד תורתנו : חבור אריסטיאה על אודות העתקת תורתנו בימי תלמי המלך ... / מיר האבען עס איבערגיזעצט אויף ע"ט ... ; [תורגם על ידי אייזיק מאיר דיק].דיק, איזיק מאיר, 1814-1893;,תר"ס, 1899, ווארשא : י' אלאפין.
  • דאס קינד אין וואלד : צווישען אכט און דרייסיג גזלנים ... א שרעקליכע געשיכטע ..., תרס"ב, 1901, ווארשא, מארגענשטערן.
  • דער ברטנורה : איין ... רייזע בעשרייבונג פון דער גרויסען גאון רבינו עובדיה מברטנורה פון זיינער נסיעה קיין ארץ ישראל ....דיק, איזיק מאיר, 1814-1893; תרס"ה, 1904, ווילנא : קאפעלאוויץ.
  • ספורי ירושלים : דא ווערט בעשריבען וויא יוחנן האט מלחמה געהאלטען מיט די רומים, ווארשא, מ' קנאסטער, תרע"א, 1910 (24 עמ')
  • שבתי צבי : דאס איז דיא שרעקליכע געשיכטע פון דעם שבתי צבי, ווילנא, ג', ד' 8, 1911.
  • דער שווארצער האן : דס איז איינע וואהרע ערציילונג פון איינעם געהיימען מארד ... / מאת א"מ דיק, ווילנא, יהודה ליב מ"ץ, 1914 (32 עמ')
  • געקליבענע ווערק / מ"א דיק ; מיט א הקדמה פון ד' ק-על. ווילנא, ש' שרעבערק, 1922? (2 כרכים).
  • חייציקל אליין דיק, איזיק מאיר, 1814-1893; וורשא, תר"ץ, 1929.
  • י' ברייסבלאטחובת נשים : אין צוויא חלקים...דינים פון דאוונען...הלכות נדה..., ברוקלין, ש.י. מייזליץ, תשט"ז, 1956.
  • ר' שמעיה מברך המועדות : ודברי סיפור אחרים, תרגם והקדים מבוא פרופ' דב סדן, מוסד ביאליק, ירושלים, תשכ"ז, 1967 (ספריית דורות) (141 עמ')
  • ספר חובת נשים : אין צוויא חלקים...דינים פון דאוונען פון שבתות און ימים טובים און ימים נוראים...הלכות נדה אליך פיהל אנדערע הייליגע דינים וואס וויבער דארפאן, מו"ל לא ידוע, ווילאמסבורג, תשכ"ז, 1967.
  • מסכת עניות מן תלמוד רש עלמא : עם פירוש רשי"ה ותוס', נמצאת בעיר גוזל עיר מלאה עניים ואביונים / ונסדרת על ידי הקבצן ראש הדלפנים [איזיק מאיר דיק] ... ; ונתוספו בה תוספות חדושים והגהות מהנהו זקני הבטלנים ..., ירושלים?, מוציא לאור לא ידוע, תשנ"ב, 1991
 
אייזיק מאיר דיק בספר השירים היידי אמנטאלאגיע פינף הונדערט יאהר אידישע פאעזיע, 1917 ניו יורק. לחצו על התמונה לדפדוף בספר מעמוד 165


ממאמריו

עריכה
  • האורח : ספור ביקורו של משה מונטפיורי בווילנא בשנת תר"ה, תר"ה, 1845 (11 עמ')
  • האורח...תולדות הימים...מאז הגיעה...הבשורה ממסע... משה מונטפיורי ורעייתו... לווילנא, קניגסבר, מו"ל לא ידוע, תר"ו, 1846
  • הבהלה, חוליות פורסם לראשונה בעברית ב"המליץ", 1867

מעריכותיו

עריכה
  • באורים למדרש רבה ותנחומא, נושא ישן : מדרש, אגדה, פרשנות (באורים על מדרשים), שנת פרסום : מאה י"ט (144 דף)[3]
  • סדר הגדה של פסח : עם עברי טייטש אויך מיט ניין ציורים ... אויך האבין מיר מוסיף גיווען ... וואונדערלינע ספורים ... מלוקט פון ש"ס אונ מדרשים ..., פרושים ומשלים מהרב המגיד מדובנא ... / כל אלה חוברו ונלקטו ונעתקו על ידי הרב צמח יקיר קאדי [=איזק מאיר די ק], ווילנא, דפוס האלמנה והאחים ראם, תרמ"ח, 1887 (64 עמ')

מתרגומיו

עריכה
  • משה חיים לוצאטו, מסילת ישרים : ענייני מוסר... / חברו הגאון... מוה' משה חיים לוצאטו : דיזען ספר, האבין מיר אוף עברי דייטש גטען איבר זעצן, תורגם על ידי א"מ דיק, מוציא לאור : וילנא, יוסף ראובן ראם, תרי"ג, 1853 (251 עמ')
  • הנוך גרה, פלאי ה'... רייזע בעשריבנוג / הענאך גרייע, ווילנא, ראם, 1856 (מתחבר או תורגם חופשי על ידי א.מ. דיק)
  • גאורג פ. בורן, עווגעניע (חלק שני), מו"ל לא ידוע, מאה י"ט (108 דף)[4]
  • נתן נטע הנובר ספורי גזרות ת"ח ת"ט / שכתב ר' נתן נטע הנובר תורגם ליידיש על ידי א"מ דיק, ווילנה?, דפוס ראם?, תרכ'-.
  • קלונימוס בן קלונימוס, אגרת בעלי חיים : דער וויכוח צוויסן דיא מענטשיין מיט אלע ברואים אונ חיות פון דער וועלט / וואס אים האט פערפאסט אין לשון הקודש החכם ר' קלונימוס הזקן..., ווילנא, יהודה ליב מ"ץ, תרל"ח, 1877 (40 עמ')
  • פרידריך שילר, דער פארמאסקירטער פראנט / בעארביינט נאך שיללער, מאת אמ"ד, ווילנא, האחים ראם, תרמ"ז, 1886 (104 עמ')
  • ספר הדרת זקנים או כבוד תורתנו : חבור אריסטיאה על אודות העתקת תורתנו בימי תלמי המלך, / מיר האבען עס איבערגיזעצט אוף ווארשה, י. אלאפין, תר"ס, 1900 (68 עמ')

ספר לכבודו

עריכה
  • נחמן מייזל, אייזיק מאיר דיק : < צו זיין 50 סטן יארציט > , ניו יארק, לאה קעסמאן ליטעראטורי פאנד ביים איקוף, 1943

עבודת מחקר

עריכה
  • Ayzik-Meyer Dik and the rise of Yiddish popular literatur", by David G. Roskies ;1976 Ann Arbor, Mich. : University Microfilm"

לקריאה נוספת

עריכה
פרק זה לוקה בחסר. אנא תרמו לוויקיפדיה והשלימו אותו. ייתכן שתמצאו פירוט בדף השיחה.

קישורים חיצוניים

עריכה
  מדיה וקבצים בנושא אייזיק מאיר דיק בוויקישיתוף

הערות שוליים

עריכה
  1. ^ דב סדן, "על המחבר וחיבוריו", בתוך: אייזיק מאיר דיק, ר' שמעיה מברך המועדות, דורות תשכ"ז.
  2. ^ דן מירון, "דימוי העיירה בספרות היהודית", עתון 77, מס' 32–33.
  3. ^ "באורים למדרש בה ותנחומא", פרשנות : אייזיק מאיר דיק, מעזבונו של אריה ליב הורוביץ, הועבר לספרייה הלאומית על ידי יהודה אפל
  4. ^ אתר הספרייה הלאומית, ערך אייזיק מאיר דיק
אוחזר מתוך "https://he.wiki.x.io/w/index.php?title=אייזיק_מאיר_דיק&oldid=39609043"